W 1825 roku, jak zanotowano w kronice parafialnej lubszeckiego kościoła, Józef Lompa otrzymał fundusze na urządzenie ogródka szkolnego, a rolnicy dostarczyli niezbędne płody rolne. Tak powstał ogród botaniczny, którego tradycje kontynuuje po latach Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Lubszeckiej.
Ogród botaniczny to ogród posiadający udokumentowane kolekcje roślin służące celom naukowym, dydaktycznym, edukacyjnym oraz ochronie gatunków zagrożonych. Pierwszy ogród botaniczny został założony w starożytnej Grecji w Atenach w IV w. p.n.e. przez Arystotelesa, po jego śmierci prowadzony przez Teofrasta, zwanego „ojcem botaniki”.
Pierwsze ogrody botaniczne Europy powstały w Salerno (1309) i Wenecji (1333). W okresie odrodzenia powstały ogrody botaniczne w Pizie (1534), Florencji (1543) i Padwie (1545), a w Europie Zachodniej i Północnej pierwsze ogrody botaniczne założono w Lejdzie (1567), Lipsku (1580), Heidelbergu (1597), Oxfordzie (1621), Moskwie (1706).
Najstarszym z polskich ogrodów botanicznych jest Ogród Botaniczny UJ w Krakowie (1783). Do największych i najbardziej znanych ogrodów botanicznych współczesnej Europy należą ogrody botaniczne w Kew w Londynie (założony 1756, powierzchnia 120 ha), Edynburgu (ok. 25 ha), Berlinie-Dahlem (42 ha), Göteborgu (150 ha), Moskwie (360 ha).
W Azji największe ogrody botaniczne zlokalizowane są w Tokio (58 ha) i Pekinie (500 ha), w Afryce Południowej w Kirstenbosch (500 ha), w Ameryce Południowej, w Rio de Janeiro (54 ha), São Paulo (240 ha), w Ameryce Północnej, w Montrealu (72 ha), Ottawie (80 ha), Nowym Jorku (94 ha).
Do najważniejszych zadań współczesnych ogrodów botanicznych, poza naukowymi i dydaktycznymi, należy szeroko obecnie pojmowana edukacja, zwłaszcza w dziedzinie ochrony przyrody, oraz aktywna ochrona gatunków zagrożonych i ginących.
W Polsce istnieje obecnie dziesięć ogrodów botanicznych, podobne funkcje pełnią również arboreta, posiadające udokumentowane kolekcje drzew i krzewów, powstałe często na bazie starych parków przypałacowych (np. arboretum w Kórniku koło Poznania, w Rogowie, Bolestraszycach koło Przemyśla, Gołuchowie, Wojsławicach i inne) oraz ogrody roślin leczniczych należące do Akademii Medycznych w Poznaniu, Wrocławiu, Krakowie i Gdańsku.
Wiemy z historii, że w Lubszy ogrodem zajmował się Józef Lompa. W 1825 roku, jak zanotowano w kronice parafialnej kościoła pod wezwaniem św. Apostoła Jakuba Starszego w Lubszy, Lompa otrzymał fundusze na urządzenie ogródka szkolnego, a rolnicy dostarczyli niezbędne płody rolne. Szkołę obdarowano również gruntem przy Kamienickiej Drodze, celem założenia sadu i szkółki drzew owocowych.
Było to pierwsze na Górnym Śląsku tego typu przedsięwzięcie wykorzystywane do celów dydaktycznych. Podziwiane przez mieszkańców i gości z odległych stron. Z lubszańskiej szkoły, młodzież wynosiła nie tylko wiedzę ogólną, ale i wiele praktycznych wiadomości z zakresu ogrodnictwa, sadownictwa, pszczelarstwa i rolnictwa.
Pierwotny ogród liczył około 500 gatunków roślin, w tym około 200 drzew owocowych, opatrzonych tabliczkami z informacjami w trzech językach: polskim, łacińskim i niemieckim. Jego pozostałością do niedawna była słynna, ponad 300 letnia grusza zwana „Gruszą Lompy”. Pierwszy ogród botaniczny, założył w Lubszy Lompa przy „starej szkole”, a reaktywowano go na terenie przyszkolnym „nowej szkoły” w czerwcu 1997 roku, w 200 rocznicę urodzin śląskiego działacza i nauczyciela miejscowej szkoły elementarnej.
Tradycją obecnej szkoły stało się uroczyste sadzenie drzewka w ogrodzie w dniu „Pasowania na ucznia” przez pierwszoklasistów i ich rodziców, a także coroczne sadzenie nowych drzewek i krzewów. W tym roku, dzięki dofinansowaniu Gminy Woźniki, udało nam się również część z tych drzewek oznakować zgodnie z ideą Lompy
tekst i zdj. Ewa Kita
Projekt dofinansowany z budżetu Gminy Woźniki w 2018 roku